Nội dung vụ án:
Doanh nghiệp tư nhân Đông Hoa (Doanh nghiệp Đông Hoa) do bà Dương Thiết
Hòn làm chủ. Ngày 24/12/1999, doanh nghiệp Đông Hoa cùng với 5 người Đài Loan
khác thành lập liên doanh Liên Hoa. Phía Đông Hoa góp 210.000 USD, trong đó
150.000USD tiền mặt và 60.000USD hàng máy móc.
Bên nước ngoài các ông:
Yang Hui Sheng góp 81.667USD tiền mặt;
Yang Hui Tai góp 81.667USD tiền mặt;
Yang Hui Che góp 81.667USD tiền mặt;
Yang Hui Chi góp 81.667USD tiền mặt;
Yang Kuo Chiang góp 81.667USD tiền mặt;
Yang Kuo Feng góp 81.667USD tiền mặt;
Ngày 01/11/2000, bà Dương Thiết Hòn nhượng lại phần vốn góp của mình cho
ông Yang Kuo Chiang 70.000USD và ông Yang Hui Sheng 140.000USD. Như vậy công ty
Liên Hoa trở thành doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài do ông Yang Hui Sheng làm
tổng giám đốc. Các bên còn thỏa thuận khi liên doanh Liên Hoa đi vào hoạt động
thì phải mua lại toàn bộ máy móc thiết bị hàng tồn kho của công ty Đông Hoa.
Doanh nghiệp Đông Hoa đã chuyển số máy móc hàng hóa trên cho Liên Hoa qua 21
hóa đơn toàn bộ giá trị 2.582.106 đồng. Sau đó ngày 01/2/2002, doanh nghiệp
Đông Hoa có quyết định số 01/02/QĐ giải thể doanh nghiệp. Ngày 5/5/2005, doanh
ghiệp Đông Hoa kiện doanh nghiệp Liên Hoa đòi số tiền giá trị máy móc nói trên
mà Liên Hoa chưa thanh toán. Doanh nghiệp Liên Hoa xác nhận có nhận số máy móc
nói trên nhưng đã thanh toán xong.
Quá trình giải quyết vụ án:
Tại bản án KDTM sơ thẩm số 245/2005 ngày 29/8/2005 của TANDTC TP.Hồ Chí
Minh xử:
Doanh nghiệp Liên Hoa phải thanh toán cho bà Dương Thiết Hòn – chủ doanh
nghiệp Đông Hoa số tiền nợ theo 21 hóa đơn là 3.257.865.003 đồng, trong đó có
2.319.616.768 đồng tiền gốc.
Ngày 8/9/2005, doanh nghiệp Liên Hoa kháng cáo toàn bộ
bản án.
Tại bản án số 91/2005/KDTM-PT ngày 29/11/2005 của Tòa phúc thẩm TANDTC
tại TP.Hồ Chí Minh xử giữ nguyên bản án sơ thẩm.
Tại Quyết định kháng nghị số 04/2007/KT, Chánh án TANDTC kháng nghị bản
án phúc thẩm nêu trên, đề nghị HĐTP-TANDTC xét xử giám đốc thẩm hủy án phúc
thẩm và sơ thẩm giao hồ sơ cấp sơ thẩm xét xử lại với nhận định:
Bên nguyên đơn đã vi phạm quyền khiếu nại dẫn đến nếu có khả năng mất
quyền khởi kiện tại tòa theo điều 241 và 242 Luật thương mại 1997.
Về nội dung, tòa án hai cấp chỉ căn cứ vào 21 hóa đơn giá trị gia tăng để
buộc Liên Hoa trả tiền mà không xem xét những chứng cứ khác đặt trong sự tương
tác với nhau giữa các chứng cứ một cách toàn diện nên quyết định doanh nghiệp
Liên Hoa trả tiền cho doanh nghiệp Đông Hoa chưa có căn cứ thỏa đáng.
Nhận xét:
Các cấp tòa án sơ thẩm và phúc thẩm có sai chung là:
- Về tố tụng:
Luật thương mại 1997 quy định quyền khiếu nại gắn liền với quyền khởi
kiện (Luật thương mại 2005 đã sửa đổi), cụ thể trong thời hạn 3 tháng phải
khiếu nại về số lượng, tiền hàng (xem Nghị quyết số 746/2005/NQ-UBTVQH ngày
28/1/2005 của Ủy ban thường vụ Quốc hội giải thích thêm và khoản 2 điều 241
Luật thương mại); trong thời hạn 6 tháng phải khiếu nại về chất lượng; nên
ngoài thời hạn đó, theo quy định của khoản 1 điều 241 không khiếu nại sẽ bị mất
quyền khởi kiện. Hồ sơ thể hiện 21 hóa đơn của Đông Hoa được phát hành từ ngày
3/8/2001 đến ngày 29/11/2001 có giá trị thanh toán 30 ngày. Nếu Liên Hoa vi
phạm nghĩa vụ thanh toán, Đông Hoa phải khiếu nại trong vòng 30 ngày kể từ ngày
bên vi phạm phải hoàn thành nghĩa vụ theo hợp đồng. Nhưng từ ngày đó đến khi
Đông Hoa khởi kiện ra tòa ngày 5/5/2005, các cấp tòa án đã không xem xét đánh
giá gì về sự kiện này là thiếu sót. Hiện trong hồ sơ không có tài liệu chứng
minh là phía doanh nghiệp Đông Hoa có khiếu nại. Nếu không có tài liệu nào khác
thể hiện doanh nghiệp Đông Hoa có khiếu nại nghĩa vụ thanh toán thì Đông Hoa
mất quyền khởi kiện. Tòa án cấp sơ thẩm trả lại đơn cho đương sự theo quy định
tại điểm a, khoản 1, điều 168 BLTTDS.
- Về nội dung:
Tòa án các cấp sơ phúc thẩm chỉ căn cứ vào 21 tờ hóa đơn do nguyên đơn
xuất trình đã buộc doanh nghiệp Liên Hoa thanh toán tiền cho Đông Hoa. Nhưng
trong hồ sơ vụ án còn nhiều chứng cứ, chứng minh cho việc doanh nghiệp Liên Hoa
có thể đã trả tiền cho doanh nghiệp Đông Hoa
nhưng không được thẩm tra xem xét cụ thể:
- Ngày 01/2/2002, Doanh nghiệp Đông Hoa có quyết định
giải thể. Thủ tục giải thể phải cân đối các khoản nợ để trả và đòi, thanh toán
xong mới được giải thể. Các tài liệu giải thể doanh nghiệp còn lưu giữ không
ghi nhận có khoản nợ phải thu của Doanh nghiệp Liên Hoa.
- Trong thời gian từ ngày đầu tiên phát hành hoá đơn 3/8/2001
có căn cứ cho thấy: Bà Ong Bích Du thủ quỹ của Doanh nghiệp Đông Hoa và cũng là
của Liên Hoa đã rút tiền của Doanh nghiệp Liên Hoa ở Ngân hàng ChinFon nộp vào
tài khoản của Đông Hoa tại Ngân hàng VietcomBank (rút nhiều lần). Sau đó kế
toán trưởng Phạm Thị Thuý Oanh và thủ quỹ Ong Bích Du lại làm thủ tục mua 167.000USD
của ngân hàng VietcomBank chi nhánh Tân Thuận, để chuyển trả cho Công ty Start
Trading Đài Loan kiểm tra hồ sơ thì được biết số máy móc mà Doanh nghiệp Đông
Hoa chuyển nhượng lại cho Doanh nghiệp Liên Hoa là Đông Hoa mua của Công ty
Start Trading mà chưa trả tiền. Số tiền này tương đương số tiền máy Đông Hoa
chuyển nhượng cho Liên Hoa, và được hành sự trên sổ sách của Doanh nghiệp Đông
Hoa. Vì vậy cần làm rõ có phải số tiền Liên Hoa mua máy của Đông Hoa đã được
Đông Hoa trả cho công ty Start Trading Đài Loan hay không?
Quyết định Giám đốc thẩm của Hội đồng thẩm phán TANDTC ngày 7/8/2007 huỷ
bản án phúc thẩm số 91/2005/KDTM-PT ngày 29/11/2005 của Toà phúc thẩm TANDTC
tại TP.HCM và bản án sơ thẩm số 245/KDTM –ST ngày 29/8/2005 giao hồ sơ cho Toà
án TP.Hồ Chí Minh sơ thẩm lại là đúng quy định của Pháp luật.
(Chuyên gia pháp lý Đỗ Cao Thắng, nguồn: toaan.gov.vn)
